تحلیل رویا در فلسفه اسلامی در مواجه با آراء فیلسوفان ذهن فیزیکالیست

مسئله رؤیا در نظر فلاسفه اسلامی و فیلسوفان ذهن به جهت هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی به‌عنوان یکی از اسرار عالم وجود به شمار می‌آید، ازاین‌رو به مسئله روز و حیاتی آنان تبدیل‌شده است. در فلسفه اسلامی رؤیا را امری غیرمادی می‌دانند و برای انسان ساحت دیگری غیرازاین بدن مادی اثبات می‌کند؛ اگرچه ابزاریت بدن را برای نفس در تحقق‌پذیری رؤیا، منکر نیستند. فیلسوفان مسلمان یکی از ابزار‌های مهم کشف و شهود را رؤیا می‌دانند و به همین جهت مادی دانستن آن را منجر به انکار دسترسی به‌واقع می‌دانند؛ در مکاتب فلسفه اسلامی، درک حقیقت اشیاء توسط نفس انسانی را به سه نحو مکاشفه، وحی و رؤیا ممکن می‌داند؛ بدین معنا که وقتی حجاب‌های مادی از چهره نفس برداشته شود حقایق علوم از آینه لوح عقلانی بر آینه لوح نفس تجلی می‌کند. در این میان فیلسوفان ذهن طبق پارادایم‌های حاکم بر فلسفه ذهن به تحلیل رؤیا پرداخته‌اند. آن‌ها مغز مادی را دخیل در تحقق‌پذیری رؤیا می‌دانند و هرگونه معنای متافیزیکی برای آن را انکار می‌کنند؛ در روانشناسی کارکرد رؤیا را در حد امیال سرکوب‌شده انسانی می‌دانند، در علوم عصب‌شناسی برای رؤیا کارکردهای متعدی را از قبیل، حک کردن مغز، نظریه تکوینی و... ذکر کرده‌اند. عده‌ای که در فلسفه ذهن منکر حالات ذهنی نشده‌اند آن‌ها را به رفتارگرایی و کارکردگرایی تقلیل داده‌اند. فیلسوفان ذهن با این رویکرد چالش‌هایی را پیش روی فیلسوفان اسلامی ایجاد کرده‌اند که مهم‌ترین آن نحوه رابطه علّی بین موجود مادی با غیرمادی است. درنهایت دانشمندانی که انسان را صرفاً موجودی مادی می‌دانند نمی‌توانند رؤیاهایی که منطبق با واقع و مربوط به آینده است را تبیین علمی نمایند، زیرا در نظر آنان بدن انسان و به‌عبارت‌دیگر سلول‌های مغز قابلیت حرکت در زمان را ندارند، البته دانشمندانی که بعد روحانی انسان را اثبات می‌کنند در این زمینه با مشکل کمتری مواجه هستند هرچند که تبیین دقیقی در این خصوص ارائه نداده‌اند.