شکل گیری علوم شناختی دین واکنشی به کاستی های فرهنگی و فلسفی در مطالعه دین

علوم شناختی دین با علوم شناختی الهیات مطالعه اندیشه دینی و رفتار دینی از منظر علوم شناختی است و اغلب با علوم تکاملی در ارتباط است. به عبارت دیگر علوم شناختی دین کاربست یافته های علوم شناختی (Cognitive Science) درباره دین و هر آن چیزی است که به دین مربوط میشود؛ یعنی باورهای دینی باورهای مربوط به خدا، معجزه باور کردن آن توسط انسان و ماندگاری آن در ذهن مناسک دینی مانند قربانی جشن های دینی نماز و عبادات و غیره. اما این پرسشها را هم باید مد نظر قرار داد چرا باورهای دینی مانند باور به وجود خدا روح حیات پس از مرگ ارواح مردگان، فرشتگان و شیاطین عواطف دینی مانند احساس اتحاد با کل عالم و سرسپردگی به مرجعیت دینی و اعمال دینی، مانند مناسک نماز و عشای ربانی میان جوامع انسانی این قدر رایج اند؟ این باورها عواطف و اعمال چگونه در مغز انسانها به وجود می آیند شایع میشوند و دوام می آورند؟ آیا این محتوای آنها است که علت شکل گیری و رواجشان به حساب می آید با این مغز انسان و مسیر تکاملی این گونه خاص زیستی است. که پیدایش و توسعه این امور را تسهیل می کنند؟ اینها برخی از پرسشهای اصلی در علوم شناختی دین است. گرایشی مطالعاتی در علوم شناختی که به دنبال یافتن مبانی شناختی باورها، عواطف و اعمال دینی است. علوم شناختی دین گرایش تازه ای در دین پژوهی است که به جای استفاده از روشهای کلاسیک بر استفاده از یافته های تجربی آزمایشگاهی و تکاملی در بررسی مغز و ذهن انسان تأکید دارد. در گفت و گوی حاضر -که در شماره 173 نشریه اطلاعات حکمت و معرفت منتشر شده است- دکتر درویش سعی نموده به صورت مختصر و موجز نسبت علوم شناختی و دین را توضیح دهد. ایشان مؤلف کتاب فعل الهی در طبیعت بررسی مسئله فعل الهی در رویارویی با مبانی علوم جدید و همچنین ترجمه کتاب قلمرو زدایی علم و دین است.