آیا هوش مصنوعی می‌تونه مثل انسان‌ها “غیرمنطقی” باشه؟
🚩 آیا هوش مصنوعی می‌تونه مثل انسان‌ها “غیرمنطقی” باشه؟
📌 محققان دانشگاه هاروارد در تحقیقی تازه، کشف کردن که مدل GPT-4o از OpenAI در بعضی موقعیت‌ها رفتارهایی شبیه به “ناسازگاری شناختی” انسان نشون می‌ده!
🤯 یعنی چی؟
یعنی وقتی انتخابی بهش داده می‌شه، مثل ما آدم‌ها ممکنه تصمیمی بگیره و بعد برای توجیه اون تصمیم، دلایل متناقض و گاهی غیرمنطقی بیاره — دقیقاً همون حالتی که ما وقتی “پشیمون” یا “دو دل” می‌شیم تجربه می‌کنیم!
🔍 این یعنی حتی الگوریتم‌ها هم ممکنه دچار نوعی تعارض ذهنی یا “تمایل به توجیه تصمیم” بشن — چیزی که تا حالا تصور می‌شد فقط مختص انسانه.
🌐 منبع: Harvard University News – July 2025
(https://news.harvard.edu/gazette/story/2025/07/can-ai-be-as-irrational-as-we-are-or-even-more-so/)✍️ پاسخ:
❓غیرمنطقی و منطقی بودن، احساس، علم، اختیار و ... در هوش طبیعی و مصنوعی مشترک لفظی است یا معنوی؟
1️⃣ به نظر می‌رسد آنچه درباره GPT-4o رخ داده تنها یک اشتراک لفظی است که فقط حکایت از شباهت ظاهری دارد.
✔️مفاهیم خاصی همچون غیرمنطقی و منطقی بودن، هر گونه احساس و اختیاری و ... درباره هوش مصنوعی بکار برده می‌شود که شباهت بسیاری زیادی با واژگانی دارد که درباره انسان استفاده می‌شود.
✔️یا اینکه گفته شود یکسری مفاهیم خاص از انسان انتقال یافته و به هوش مصنوعی نیز انتساب پیدا کرده است.
2️⃣ مسأله اصلی این است که آیا این مفاهیم نسبت به هوش طبیعی و هوش مصنوعی مشترک معنوی هستند یا مشترک لفظی؟
✔️به چه سببی مفاهیمی که به انسان نسبت داده می‌شود به هوش مصنوعی نیز منتسب شده است؟
✔️ آیا وجود شباهت میان آن واژگان کلیدی سبب می‌شود که هوش مصنوعی را نیز مدل‌سازی کامل هوش طبیعی دانست؟!
3️⃣ هنگامی که راه‌های کسب علم حصولی در انسان همانند مواردی است که هوش مصنوعی برای کسب اطلاعات و داده‌ها دارد همچون تجربه، مشاهده، آزمون و خطا؛ چگونه حقیقتِ آنچه برای انسان و هوش مصنوعی رخ می‌دهد، متفاوت خواهد بود؟
✔️به عبارت دیگر، هنگامی که راه‌های کسب اطلاعات، آگاهی، داده برای انسان و هوش مصنوعی یکی است، علم حصولی را به انسان نسبت می‌دهند ولی هوش مصنوعی صرفاً کد و نمادهایش افزایش پیدا کرده و هیچ‌گونه علمی برای او حاصل نشده است؟
4️⃣ برای پاسخ به این پرسش مهم لازم است اوصاف ذکر شده برای هوش مصنوعی مفهوم‌شناسی گردد تا آشکار گردد که اساساً برای هوش مصنوعی هیچ‌گونه علم، هر گونه احساس، اختیار ایجاد نمی‌شود و صرفاً یک اشتراک لفظی روی داده است.
5️⃣ آنچه سبب تلقی خودآگاهی، احساس، اختیار و ... در هوش مصنوعی شده، وجود شباهت‌های ظاهری و کارکردی و عدم توجه به حقیقت معانی مفاهیم ذکر شده است.
✔️ در نظریه هوش مصنوعی قوی تعمیمی بی‌جا رخ داده است؛ زیرا فکر یک «محاسبه» تلقی شده (همچون دیدگاه نشانه‌گرایی) در حالی که «محاسبه» در رایانه صرفاً محاسبه‌ای «نمادین» و «صوری» است ولی واژه «محاسبه» در انسان مصادیق و معانی متفاوتی دارد.
6️⃣ محاسبه به نوعی اعم از فکر و بررسی صوری است. رابطه میان محاسبه و فکر عام و خاص مطلق است. بعضی محاسبه‌ها تفکرند ولی برخی دیگر از آنها تفکر نیستند. قائلین به امکان مدل‌سازی، نسبت میان محاسبه و فکر را تساوی گرفته‌اند.
7️⃣ می‌توان سوال را از غیرمنطقی یا منطقی بودن هوش مصنوعی به علم داشتن آن نیز سرایت داد.
✔️علم حضوری و حصولی را نمی‌توان به هوش مصنوعی نسبت داد. علم حضوری از بدو ایجاد انسان وجود داشته است. همانند اینکه مرطوب بودن جزء ذاتی آب است و اینگونه نبوده که آب وجود داشته باشد ولی مرطوب نباشد و سپس مرطوب گردد.
✔️علم حضوری در انسان نیز چنین است که با وجود انسان، این علم نیز وجود پیدا کرده است. این مسئله از بررسی حقیقت تجردی انسان و ویژگی‌های جدایی‌ناپذیر این حقیقت آشکار می‌شود.
8️⃣ حال آیا مدعیان امکان هوش مصنوعی قوی یا علم‌مندی و احساس‌مندی آن چنین علم و احساسی را نسبت به هوش مصنوعی قائل هستند یا معتقدند اگر برنامه‌نویس باواسطه یا بی‌واسطه هیچ دخالتی مطلقاً نداشته باشد، هوش مصنوعی هیچ‌گونه داده‌ای نخواهد داشت؟
9️⃣ علم حصولی را نیز نمی‌توان به هوش مصنوعی نسبت داد؛ زیرا با وجود شباهت ظاهری میان کسب داده در انسان و هوش مصنوعی اما آنچه در هوش مصنوعی رخ می‌دهد افزایش داده و کد است که تنها برای طراح معنادار خواهد بود.
✔️تعابیری همچون یادگیری صرفاً به دلیل شباهت ظاهری با یادگیری انسان اطلاق می‌گردد و هیچ‌گاه حقیقت آنچه برای انسان رخ می‌دهد با آنچه برای هوش مصنوعی رخ می‌دهد یکسان نخواهد بود.
0️⃣1️⃣ این مسئله نیز به حقیقت تجردی علم و محل مجرد آن بازگشت می‌کند. علم حالتی باطنی غیر از سلول عصبی و رفتارهای عقلانی است در حالی که نزد هوش مصنوعی، سلول عصبی و رفتار عقلانی در تعریف علم نقش اساسی دارد.
1️⃣1️⃣ سرانجام، برای هوش مصنوعی هیچ‌گونه علمی ایجاد نشده، صرفاً یک اشتراک لفظی روی داده و نیز حقیقت هوش طبیعی متمایز از هوش مصنوعی است.
سیدمحمد قاضوی.