داروهای روان نما و اعتبار معرفتی تجربه‌های عرفانی

پیدایی تجربه های (شبه) عرفانی در پی مصرف داروهای روان‌نما (توهم زا) یکی از مستندات مهم کسانی است که اعتبار معرفتی (حجیت) تجربه های عرفانی (مکاشفات عرفانی) را نفی کرده و با تمسک به آن مدعی شده اند که تجربه های عرفانی همواره ممکن است برخاسته از حالات نابهنجار فیزیولوژیک صاحبان این گونه تجربه ها باشد و از این رو، این تجربه ها اعتباری ندارند و نمی‌توان واقع نمایی آنها را تضمین کرد. در این مقاله با بررسی ابعاد گوناگون مساله نشان داده ایم که استدلال فوق، ناتمام است؛ چرا که اولا مبتنی بر مسانخت تجربه های حاصل برای مصرف کنندگان مواد روان‌نما با تجربه های حاصل برای عارفان است و این امری است که شواهد ادعایی، قادر به اثبات آن نیست؛ ثانیا این مسانخت، در صورت اثبات، تنها میان آنها و تجربه های عرفانی آفاقی است؛ ثالثا تسری عدم اعتبار تجربه های شبه‌عرفانی حاصل از مصرف این مواد، به تجربه های عرفانی آفاقی، فاقد دلیل قابل قبول است؛ رابعا دلیل قابل قبولی بر توهم بودن تجربه های شبه عرفانی ارائه نشده است. نقد اصل بی تفاوتی علّی استیس و توجه حکیمان مسلمان به امکان و وقوع ارتباط ادراکی با ساحت‌های باطنی هستی، از دیگر مباحثی است که این مقاله بدان پرداخته است. کلید واژگان: تجربهٔ عرفانی، داروهای رواننما، منابع معرفت، حجیت شهود، تجربهٔ دینی، فلسفهٔ عرفان